27-04-2009

Babayev: Kurdistana Sor Divê Neyê Jibîrkirin


Hejar Esger

Almata - Mihemedê Silo Babayev ku di salên 1923-29an de li Azerbaycana Komarên Sovyet’ê Pêşengê Kurdistana Sor bû, bi Rûdaw’ê re axivî. Babayev, Serokê Yekitiya Kurdên Yekitiya Komarên Civakî ya Sovyet’ê (YKCS) û peywirdarê KGBê bû. Ew di nav Kurdan de wek rêberek dihat dîtin. Babayev, daxuyaniyên girîng dan Rûdaw’'ê.

Rûdaw: Birêz Babayev, em dizanin ku ji salên 1989an heta sala 1991an di bin sîwana Yekbûn’ê de, ji bo avakirina qezaya Kurdistan’ê têkoşîneke pir girîng hat dayîn. Ji bo çi van xebatan berdewam nekir?

Babayev: Pêşengê me yê efsaneyî Mele Mistafa Barzanî ji bo ez di oxira Kurdistana Sor de xebatê bikim, ez teşwîq kirim. Mele Mistafa Barzanî piştî şerê duyem ê cîhanê dema hatErmenistan’ê, axaftineke ku tu caran nayê jibîrkirin kir. Axaftina wî tesîr li min kir. Beriya hevditina li Ermenistan’ê dema ez ji bo peywira KGBê çûbûm Rojhilatê Kurdistan’ê, min li wir bi Qazî Muhamed û Mele Mistafa re hevdîtin kiribû. Di salên 50yî yên sedsala pêşî de, min bi hevalên xwe yên nivîskar Eliyê Evdirehman, Bariyê Heso, Bariyê Mehmûd û hwd re, ji bo daxwazên Kurdistana Sor ji rêveberiya YKCSê re name nivîsandibû. Me di sala 1961ê de, heyeteke rewşenbîrî ava kir û em çûn Moskow’ê. Di vê heyetê de Temur Aliyev, Huseyîn Sadikov, Memed Emînê Ezîz, Huseyîn Navo, Memed Tahîrov, Çerkezê Beko û Qenatê Kurdo cîh digrit. Me li vir daxwaza otonomiyê kir. Me xwest Kurdên me yên ku di salên 1937-44an de ji bo Başûrê Kafkasyayê, Asyaya Navîn û Kazakistanê hatine sirgûnkirin, careke din vegerin ser axa xwe. Lê rêveberiya Sovyet’ê guh neda daxwazên me.

Rûdaw: Gelo nêzikahiya Sovyet’ê ya li hemberî Kurdên ku hatine koçberkirin û nêzikahiya wan a li hemberî hindikahiyên din, piştre guherî yan na?

Babayev: Di salên 1988an de, dema ku şerê Azerî - Ermenan ji bo Qerebax’ê destpêkir, Kurdên Musluman yên ku li Ermenistan’ê dijîn jî bi Azeriyan re hatin qewirandin. Yên reviyan hin ji wan çûn Azerbaycan, hin ji wan çûn Rusya’yê û hin ji wan jî berê xwe dan Kazakistanê. Ji bo ku ew hemû li cîh ek kom bibin, me dest bi xebatê kir. Ji ber vê yekê me careke din doza jinûveavakirina qezaya Kurdistan’ê ya ku di salên 1923-29an de hatibû avakirin kir û me ev yek xiste rojevê. Piştî ku me bi Kurdên komarên cuda re hin civînan pêk anî, me Yekitiya Kurdên YKCSê "Yekbûn"ê ava kir. Me li Bajarê Moskow’ê 2 kongre çêkirin. Li ser daxwazên me Parlamentoya YKCSê ji bo ji nûh ve avakirina Kurdistana Sor komîsyoneke taybet ava kir. Me ji bo avakirina organeke çapameniyê ku propogandaya Kurdistana Sor dike jî destûr stand. Dema me bi Rîvenko ku yek ji alîkarê Sekreterê Giştî yê Partiya Komunîst ê YKCSê Mihail Gorbaçov re hevdît, ji ber kar û barên me yên ku me ji bo Kurdistana Sor kiriye û rêveberiya Sovyet’ê jî ev yek qebûl kiriye, em pîroz kirin. Lê mixabin di meha dawî ya sala 1991an de Rejima Sovyet’ê hilweşiya û bûyereke dîrokî ji bo Kurdan pêk nehat. Bi hilweşîna Sovyet’ê re hêviyên me jî şikestin. Di vê pêvajoyê de ez jî nexweş ketim û xebatên me nîvco man.

Rûdaw: We di yek ji rêxistinên herî mezin ê cîhanê di îstîxbarata KGBê de peywirdarî kir. Hûn çawa bûn elemanê KGBê? Hûn dikarin hinek behsa vê pêvajoyê bikin?

Babayev: Di sala 1937an de em hatibûn sirgûnkirin. Di dema destpêka Şerê 2. ê Cîhanê de, em bi çend malbatan re vegeriyan Ermenistan’ê. Evdo Îsa ku ku xizmê me ye û li Erîvan’ê dimîne, ji ber ku di nava Kurdan de yek ji yê xwenda ez im, ez ji bo xebata KGBê pêşniyar kirim. Min xwe jê aciz kir. Lê wî ji bo vê yekê israr kir. Lê di encamê de min ev bi îstîxbaratê re hevdîtin qebûl kir. Hevdîtina me pir dijwar derbas bû. Paşnavê rayedarê îstîxbaratê Guryan bû. Wî ji min re wiha got: “Zanîna te ya çend zimanan ji bo de dê bibe destpêkeke baş. Em ê te ji bo perwerdehiyê bişînin Tîflîs’ê, tu dikarî piştî perwerdehiyê dest bi peywirê bikî.” Min jî jê re wiha got: “Ez dizanim ku ji Kurdan hin kes ji bo xebatên sîxuriyê hatine peywirdarkirin û ew careke din venegeriyan.” Guryan, li min wiha vegerand: “Ma bi te re heysiyeteke neteweyî tune ye? Ma tu qet ji gelê xwe hez nakî? Gelê te di nava dest û piyan de ye. Tu di nava Kurdan de yek ji yê herî xwenda yî. Ger ên xwenda weke te bifikirin wê çaxê halên ên din yeman e."

Rûdaw: Van gotinan tesîr li we kir û hûn ketin nava KGBê?

Babayev: Belê vê axaftine tesîreke pir mezin li min kir û min qebûl kir ku ez bixebitim. Ji bo salek û nîv ez şandim perwerdehiya îstîxbaratê. Di meha sêyem a perwerdeyê de, ez birim Komara Mahabad’ê ku li Rojhilatê Kurdistan’ê hatibû avakirin. Ez hingê 23 salî bûm. Ez li vir bi Serokomar Qazî Mihamed û Wezirê Parastinê yê Mahabad’ê Mele Mistafa re axivîm. Min bi wan re hevdîtin pêk anî. Dema ku ez vegeriyam Tîflîs’ê, min di navbera rayedarên KGBê û nûnerên Komara Kurdistan’ê li Mahabad’ê de peywira navbenkarî û tercûmaniyê kir. Piştî ku min dibistan qedand, ez wek sîxurê îstîxbaratê şandim Erîvan’ê. Tayîna min ji bo Erîvan’ê derket. Min li vê derê, di nava xebatên îstîxbaratî ya ku li hemberî Tirkiye’yê dihat meşandin de cîh girt. Ez piştî Şerê 2. yê Cîhanê ji karê îstîxbaratê veqetiyam.

Rûdaw: Qezaya biçûk a Kurdistana Sor, ji sala 1993an û vir de di bin dagirkeriya Ermeniyan de ye. Li vê derê 300 hezar Kurdên ku hatine koçberkirin, wek penaber dijîn. Pirsgirêka Qerebax’ê çareser nebû û aloziya di navbera Azerî - Ermeniyan de didome. Di rewşeke wiha de divê Kurd çi bikin?

Babayev: Bi hezaran sal in ku li Kurdistana Sor Kurd dijîn. Ev der axa me ya dîrokî ye. Divê pêşî ev yek bê zanîn. Divê Kurd û Kurdistan’ê Kurdistana Sor ji bîr nekin. Bi izna xwedê dewleta me jî ava dibe, em ber bi azadiyê ve dimeşin. Ez ji Hikûmeta Kurdistan’ê û rêxistinên Kurdan tika dikim, bila Kurdistana Sor bixin rojeva xwe. Bila li ser vê mijarê xebatên berfireh bikin.

Babayev kî ye?

Mehmedê Silo Babayev, di 20ê cotmeha 1920an de li bajarê Ararata Ermenistan’ê hatdinyayê. Di sala 1937an de, bi malbata xwe re ew sirgûnî Asyaya Navîn kirin. Pişti demekê, bi hewldana xwe ya şexsî vegeriya Ermenistan’ê û bi KGBê re xebitî. Di dema Komara Mahabad’ê de li Rojhilatê Kurdistan’ê peywirdar bû. Di sala 1948an de Enstîtuya Karên Gundan a Erîvan’ê kuta kir. Di sala 1965’an de teza xwe ya doktorayê nivîsand û demeke dirêj wek Dîrektorê Solhoz’ê xebitî. Li Ermenistan’ê, bû Endamê Rêveberiya Komîte ya Partiya Komunîst a Bajarê Masîs’ê. Piştî sala 1969an, bû Serokê Yekitiya Komarên Solhoz û Dîrektoriya Solhozê. Ev kar û bar li bajarê Xaçmaza Azerbaycan’ê meşand. Babayev, di sala 1989an de di dema ku YKCS hilweşiya de, li Azerbaycan’ê ji bo jinûveavakirina Kurdistana Sor rêxistina Yekbûn’ê ava kir û vê peywira xwe heta hilweşîna Sovyet’ê dom kir. Rêxistina Yekbûn ku di nava qeydên Wezareta Dadê ya YKCSê de bi awayek fermî cîh digre, ji bo Kurdistana Sor 3 salan têkoşiya.

Source: Rudaw

http://www.rudaw.net/

کورد و ترک: له‌ نێوان دوژمنایه‌تی و چاره‌نووسی هاوبه‌شدا

عارف نادری‌: ئه‌م فره‌ چه‌شنی‌یه‌ كه‌ شاره‌كانی‌: ورمێ‌، قوروه‌، نه‌غه‌ده‌، سونقور، تیكاب، بیجاڕ، خۆی‌، سه‌ڵماس، ماكۆو...له‌به‌ر ده‌گرێ‌، دانیشتووانه‌كه‌ی‌ له‌ هه‌ر دوو گه‌لی‌ كوردو تورك پێكهاتوون و توانیویانه‌ به‌ درێژایی‌ مێژووی‌ كورتی‌ هاوژیانییان، نه‌ك ته‌نیا جیرانگه‌لێكی‌ باش بۆ یه‌كتر، به‌ڵكوو له‌ رێگه‌ی‌ ژن و ژنخوازه‌وه‌ پێوه‌ندیی‌ به‌ربڵاوی‌ خزمایه‌تیش پێكه‌وه‌ دروست بكه‌ن

*عارف نادری‌

یه‌كێك له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كان یان كێشه‌كانی‌ به‌رده‌م هێندێك له‌ شاره‌كانی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ وڵات چه‌ند ئتنیكی‌بوون ئه‌و شارانه‌یه‌. باژێرو شارستانگه‌لێك كه‌ له‌ بواری‌ هه‌ڵكه‌وته‌ی‌ جوغرافیایی‌، سیاسی‌ و ئابوورییه‌وه‌ له‌ ریزی‌ شاره‌ ستراتیژیكه‌كانی‌ كوردستانن. ئه‌م فره‌ چه‌شنی‌یه‌ كه‌ شاره‌كانی‌: ورمێ‌، قوروه‌، نه‌غه‌ده‌، سونقور، تیكاب، بیجاڕ، خۆی‌، سه‌ڵماس، ماكۆو...له‌به‌ر ده‌گرێ‌، دانیشتووانه‌كه‌ی‌ له‌ هه‌ر دوو گه‌لی‌ كوردو تورك پێكهاتوون و توانیویانه‌ به‌ درێژایی‌ مێژووی‌ كورتی‌ هاوژیانییان، نه‌ك ته‌نیا جیرانگه‌لێكی‌ باش بۆ یه‌كتر، به‌ڵكوو له‌ رێگه‌ی‌ ژن و ژنخوازه‌وه‌ پێوه‌ندیی‌ به‌ربڵاوی‌ خزمایه‌تیش پێكه‌وه‌ دروست بكه‌ن. هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ به‌ واتای‌ حاشاكردن له‌و رووداوه‌ تاڵ و دڵته‌زێنانه‌ش ( وه‌كوو: توندوتیژی‌ و كوشت و بڕه‌كانی‌ شاره‌كانی‌ قوروه‌و نه‌غه‌ده‌ له‌ سه‌ره‌تای‌ شۆڕشی‌ 57ی‌ هه‌تاویی‌ گه‌لانی‌ ئێران ) نییه‌. به‌ڵام ئه‌وجۆره‌ وێكه‌وتن و كاره‌ساتانه‌ له‌ قۆناغه‌ هه‌ستیاره‌كانی‌ مێژوویی‌داو له‌ ژێر كاریگه‌ری‌ راسته‌وخۆی‌ مۆره‌ گوێ‌ له‌ مسته‌كانی‌ ناوه‌ندی‌ ده‌سه‌ڵات له‌ تارانه‌وه‌ بووه‌. له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌، حكوومه‌ته‌كانی‌ ده‌سه‌ڵاتدار به‌ سه‌ر ئێران، هه‌میشه‌ هه‌وڵی‌ قۆستنه‌وه‌ی‌ هه‌ستیاری‌ و گرژییه‌ ئتنیكییه‌كانیان به‌ شێوه‌یه‌كی‌ كونتڕۆڵكراو داوه‌ تا له‌و رێگه‌وه‌ وێڕای‌ پێشگرتن له‌ یه‌كیه‌تی‌ و هاوخه‌باتی‌ نه‌ته‌وه‌كان به‌ به‌رۆژه‌ڤكردنی‌ دوژمنایه‌تی‌ و مه‌ترسیی‌ بێ‌ بنه‌مایان له‌ یه‌كترین، شێوه‌یه‌ك له‌ ململانیی‌ نائاسایی‌ و ده‌مارگرژانه‌ له‌ نێوانیاندا دروست بكه‌ن. ئه‌مه‌ش بێ‌ گومان هه‌م گه‌ره‌نتی‌ مانه‌وه‌ی‌ خۆیان ده‌كاو هه‌میش به‌ شێوه‌ی‌ ناڕاسته‌وخۆ كونترۆڵكردنی‌ لایه‌نه‌ جۆراجۆره‌كانیان بۆ ده‌سته‌به‌ر ده‌كات. وه‌ له‌ هه‌مووی‌ گرینگتر ئه‌و جۆره‌ی‌ كه‌ به‌ڵگه‌ و ئه‌زموونوكانی‌ ئه‌م چه‌ند ساڵه‌ی‌ دوایی‌یه‌ ده‌ریخستووه‌، خه‌ریكه‌ له‌و جۆره‌ شارانه‌دا له‌ رێگه‌ی‌ خودی‌ ئتنیكه‌كانه‌وه‌، به‌ربه‌ست له‌ هه‌مبه‌ر گه‌شه‌كردن و بووژاندنه‌وه‌ی‌ فه‌رهه‌نگی‌ نه‌ته‌وه‌ بنده‌سته‌كان دروست ده‌كات. بۆ نموونه‌ له‌م رۆژانه‌دا به‌ پێی‌ په‌سه‌ندكراوی‌ شوورای‌ شاری‌ تیكاب، بڕیار دراوه‌ كه‌ په‌یكه‌ری‌ مامۆستا " مه‌وله‌ویی‌ كورد " له‌و شاره‌دا دابنرێت كه‌ به‌ داخه‌وه‌ ئه‌م بڕیاره‌ له‌گه‌ڵ دژه‌كرده‌وه‌و ناڕه‌زایه‌تی‌ ده‌ربڕینی‌ كۆمه‌ڵێك له‌ به‌ناو دڵسۆزانی‌ ئازه‌ری‌ له‌و شاره‌و ده‌وروبه‌ریدا رووبه‌ڕوو بۆته‌وه‌. پێشتر له‌مه‌ش له‌ ساڵی‌ 1382ی‌ هه‌تاوی‌ به‌ هۆی‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ تاقمێك له‌ توركه‌كانی‌ شاری‌ قوروه‌، پێش له‌ دانانی‌ په‌یكه‌ره‌ی‌ " جووتیاری‌ كورد " كه‌ به‌ پێی‌ بڕیاری‌ شوورای‌ شارو له‌ لایه‌ن مامۆستا " هادی‌ زیائۆدینی‌" یه‌وه‌ دروستكرابوو و بڕیار بوو له‌ پاركی‌ " رزوان "دا دابنرێ‌، گیرا. هه‌روه‌ها له‌ ساڵی‌ 1383ی‌ هه‌تاویدا به‌ هۆی‌ هه‌ڕه‌شه‌و ناڕه‌زایه‌تی‌ ده‌ربڕینی‌ كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێكی‌ به‌ ناو پارێزه‌ری‌ شوناسی‌ توركی – مه‌زهه‌بیی‌ قوروه‌، كونگره‌ی‌ " مه‌وله‌ویی‌ كورد " كه‌ له‌ لایه‌ن NGOكانی‌ " عه‌مارو یاسر " ئاماده‌كاریی‌ بۆ كرابوو، هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه‌. هه‌ر له‌م راستایه‌دا، ناوی‌ مه‌یدانی‌ " كوردستان " بۆ " شه‌هیدان " و ناوی‌ مه‌یدانی‌ " ئیمام شافیعی‌ " بۆ " ئیمام حسێن " به‌ زۆره‌ملی‌ و هه‌ڕه‌شه‌و گوشار بۆ سه‌ر ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ شاره‌وانی‌ گۆڕدرا.
به‌ڵام راستی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئه‌م باسانه‌ دیوی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ رووداوه‌كانه‌و نێواخنی‌ باس و هه‌ڵوێسته‌كان ده‌ستی‌ ناوه‌نده‌ ئه‌منییه‌تی‌ و گرووپه‌كانی‌ گوشاری‌ له‌ پشته‌. كه‌ به‌ ناوی‌ گه‌لی‌ ئازه‌رییه‌وه‌، دژه‌كرده‌وه‌ی‌ ناشارستانی‌ و ناسه‌رده‌میانه‌ ده‌گرن و له‌ رواڵتیشدا خۆیان له‌ به‌رپرسایه‌تی‌ دژبه‌ری‌ و له‌مپه‌ڕدانانه‌كان ده‌دزنه‌وه‌و، وه‌كوو نێوبژیوان دێنه‌ مه‌یدانه‌وه‌. چوونكه‌ له‌ دیدی‌ ئه‌وانه‌وه‌ تا ئه‌و جێگه‌ی‌ كه‌ بۆیان بلوێت ده‌بێ‌ شاره‌ كوردستانییه‌كان خاوه‌نی‌ سیمایه‌كی‌ كوردستانی‌ نه‌بن و ته‌نیا شوناسی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ باڵاده‌ست و هێماكانی‌ كولتووری‌ زاڵ ده‌رفه‌ت و ئیمكانی‌ ده‌ركه‌وتن، خۆنواندن و به‌رجه‌سته‌بوونیان بێت. هه‌ر وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌ تا هه‌نووكه‌ش نه‌یانهێشتووه‌ په‌یكه‌ری‌ مامۆستا " قانیع " له‌ مه‌ریواندا دابنرێ‌. له‌ حاڵێكدا نه‌ته‌نیا له‌ لایه‌ن شوورای‌ شاری‌ مه‌ریوانه‌وه‌، به‌ڵكوو له‌ لایه‌ن شوورای‌ پارێزگاو شوورای‌ باڵای‌ پارێزگاكانیشه‌وه‌ په‌سند كراوه‌. به‌ڵام ناوه‌ند ئه‌منییه‌تییه‌كان مۆڵه‌تی‌ ئه‌و كاره‌ ناده‌ن.
یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌ پرۆژه‌كانی‌ رێژیم له‌و شارانه‌ بۆ به‌رده‌وامی‌ ململانی‌ و ركه‌به‌ری‌ ناسالمی‌ نێوان ئتنیكه‌كان، كرده‌ییكردنی‌ هه‌ڵاواردنی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ به‌ شێوه‌ی‌ به‌ربڵاوه‌. بۆیه‌ ده‌بینین له‌ شاره‌ كوردستانییه‌كان كه‌ كه‌مایه‌تی‌ تورك زمانی‌ لێ‌ نیشته‌جێ‌یه‌، زۆربه‌ی‌ به‌رپرسانی‌ باڵای‌ شاره‌كان سه‌ر به‌ كه‌مینه‌ی‌ نیشته‌جێن و كاروباره‌ گرینگه‌كانی‌ شاریان له‌ ئه‌ستۆیه‌و به‌ ته‌واوییش له‌ لایه‌ن ده‌زگای‌ قه‌زایی‌ و ناوه‌نده‌ هه‌واڵگیری‌ و ئینتیزامییه‌كانیشه‌وه‌ پشتگیرییان لێ‌ ده‌كرێت. به‌ڵام له‌ خودی‌ شاره‌كانی‌ ئازه‌ربایه‌جان چالاكڤانانی‌ ئازه‌ری‌ رووبه‌رووی‌ هۆڤانه‌ترین سه‌ركوته‌كانن. هه‌روه‌ها له‌ كاتی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ پارلمان و ئه‌نجومه‌نه‌كانی‌ باژێڕڤانیشدا، هه‌موو رێكارو ساخته‌كارییه‌ك بۆ سه‌ركه‌وتنی‌ به‌رئه‌ندامی‌ سه‌ر به‌ كه‌مینه‌ی‌ نیشته‌جێ‌ له‌ شاره‌ كوردستانییه‌كاندا له‌ به‌ر ده‌گیردرێت. ئه‌مه‌ش نه‌ك له‌ سۆزداری‌ و پشتیوانیی‌ راسته‌قینه‌ی‌ ده‌سه‌ڵات بۆ ئیتنیكه‌كانی‌ هاووڵاتی‌ له‌ كوردستاندا بێت، به‌ڵكوو كه‌ڵك ئاژووی‌ ئامرازی‌ له‌ نه‌ته‌وه‌یه‌ك بۆ سه‌ركوتی‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌ دیكه‌یه‌و ئه‌نجامه‌كه‌ی‌ هه‌رچی‌ بێت، ده‌سه‌لات و ده‌سه‌ڵاتداران به‌ چاندنی‌ تۆمی‌ دووبه‌ره‌كی‌ قازانج و سوودی‌ خۆیان مسۆگه‌ر ده‌كه‌ن.
بۆیه‌ پێویسته‌ هه‌ر دوو گه‌لی‌ كوردو توركی‌ نیشته‌جێ‌ له‌ شاره‌كانی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان، به‌تایبه‌ت رۆشنبیران و چالاكانی‌ مه‌ده‌نی‌، سیاسی‌، فه‌رهه‌نگی‌ و جڤاكیی‌ هه‌ر دوو نه‌ته‌وه‌ی‌ بنده‌ست و كولۆنی‌ به‌ رۆشنگه‌ری‌ و زانیاری‌ به‌خشین به‌ بیاڤی‌ گشتی‌، سیاسه‌ته‌كانی‌ خه‌پاندن و خۆچه‌وساندنه‌وه‌ی‌ چه‌وسێنه‌رانی‌ ناوه‌ندی‌ ده‌سه‌ڵات پووچه‌ڵ بكه‌نه‌وه‌. چوونكه‌ سه‌ركه‌وتنی‌ كورد و تورك له‌ دژایه‌تیكردنی‌ یه‌كتردا نیه‌و به‌ له‌مپه‌ڕدانان و پێشگرتن له‌ كاروبارو چالاكیی‌ یه‌كتر، هه‌رگیز پێش ناكه‌وین و له‌ ئاكامدا كه‌ڵێنێكی‌ به‌رین له‌ نێوانی‌ دوو نه‌ته‌وه‌دا دروست ده‌كه‌ین كه‌ پڕكردنه‌وه‌و قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌ له‌ كورتخایه‌ندا، ئه‌سته‌م و نه‌لواو ده‌بێ‌. له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌، پێشكه‌وتنی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ هه‌ر یه‌ك له‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كوردو تورك و ده‌سته‌به‌ربوونی‌ مافه‌نه‌ته‌وه‌یی‌ و مرۆڤییه‌كانی‌ هه‌ر یه‌ك له‌وان، گه‌ره‌نتی‌ و هۆكاری‌ سه‌ركه‌وتنی‌ نه‌ته‌وه‌كه‌ی‌ دیكه‌شه‌. ئێمه‌ ده‌بێ‌ به‌م راستییه‌ قه‌ناعه‌ت بێنین كه‌ پێكهاته‌ی‌ حه‌شیمه‌تی‌ كۆمه‌ڵێك له‌ شاره‌كانی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان چه‌ند ئتنیكییه‌و، ئێمه‌ و ئه‌وان به‌ هه‌موو ناكۆكییه‌كانی‌ نێوانمانه‌وه‌ خاوه‌ن چاره‌نووسێكی‌ هاوبه‌شین. ئه‌م چه‌شنه‌ تێگه‌یشتنه‌ش ته‌نیا له‌ رێگه‌ی‌ دیالوگ، یه‌كانگیری‌ و یه‌كریزیی‌ نێوخۆیی‌ خۆمان و رێزگرتن له‌ ئه‌ویتر، واته‌ به‌ تولێرانس و بردنه‌ سه‌ره‌وه‌ی‌ ئاستی‌ فه‌رهه‌نگی‌ تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ مسۆگه‌ر ده‌بێت.
بۆیه‌ هه‌ڵوێستی‌ ناشارستانیانه‌و شوڤینیانه‌ی‌ گرووپێك له‌ خه‌ڵكی‌ ئازه‌ری‌ زمانی‌ تیكاب، له‌ لایه‌كه‌وه‌ دنه‌دان و پاڵپشتیی‌ حكوومه‌تی‌ له‌ پشته‌و له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌ سه‌رچاوه‌گرتوو له‌ عه‌قڵییه‌تی‌ نه‌خۆش و دوواكه‌وتوویی‌یه‌كی‌ كولتووریه‌ كه‌ هه‌ر دوو نه‌ته‌وه‌ی‌ كولۆنیی‌ كوردو تورك به‌ ده‌ستییه‌وه‌ ده‌ناڵێنن و به‌ جێگه‌ی‌ به‌ره‌نگاری‌ له‌هه‌مبه‌ر دوژمنی‌ هاوبه‌شیان، زۆرجاران یه‌كتریان به‌ دوژمنی‌ سه‌ره‌كیی‌ یه‌كتر زانیوه‌و بۆنه‌ته‌ دارده‌ستی‌ داگیركه‌ری‌ ئێرانی‌ بۆ سه‌ركوت و تواندنه‌وه‌ی‌ یه‌كتر.
پرسیاری‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئاخۆ بۆچی‌ هاووڵاتیان و هاونیشتمانانی‌ تورك زمان له‌ كوردستاندا توانا و هێزی‌ ماددی‌ و مه‌عنه‌ویی‌ خۆیان له‌ پێناو بووژاندنه‌وه‌ی‌ كولتووری‌ و خاوه‌نداری‌ له‌ شوناسی‌ نه‌ته‌وایه‌تییان وه‌گه‌ڕ ناخه‌ن و زیاتر هه‌وڵی‌ بێ‌ ناسنامه‌كردن و په‌راوێزخستنی‌ كورده‌كان ده‌ده‌ن. چوونكه‌ به‌ڵگه‌كان و راستیی‌ رووداوه‌كانی‌ شاره‌ دوو ئه‌تنیكییه‌كانی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان سه‌لمێنه‌ری‌ ئه‌وه‌ن كه‌ ئه‌وان بوونی‌ خۆیان له‌ دوواكه‌وتوویی‌ و پێشنه‌كه‌وتنی‌ كورده‌كاندا ده‌بیننه‌وه‌؟! له‌ حاڵێكدا چاره‌نووسی‌ ئه‌وان یه‌كه‌و دوژمنه‌كه‌شیان هه‌ر یه‌ك...؟!
*ئه‌ندامی‌ پێشووی‌ شوورای‌ شاری‌ قوروه‌
Gerus46@yahoo.com